تاریخ بروزرسانی: 14 مهر 1403

گلسنگ ها، شاخص هایی برای کیفیت هوا

گلسنگ ها، شاخص هایی برای کیفیت هوا

آلودگی هوا به عنوان مشکل اصلی جهان در بسیاری از سیاست های استراتژیک زیست محیطی، شناخته شده است. آلودگی هوا در کلان شهرها به حدی است که اتخاذ راه حلی برای برطرف کردن این معضل و یا حداقل کاهش اثرات سوء آن یکی از دغدغه اصلی دولت ها است. بسیاری از دوستداران محیط زیست و فعالان این عرصه معتقدند به روش طبیعی و با استفاده از برخی گیاهان به راحتی می توان میزان غلظت آلاینده های هوا را تعیین کرد و حتی آنها را کاهش داد.

گلسنگ ها یکی از این گیاهان هستند که به عنوان معیاری طبیعی برای سنجش میزان آلودگی هوا در نقاط مختلف کاربرد دارند، بسیاری از کشورهای پیشرفته به جای استفاده از دستگاه های سنجش آلودگی هوا از گلسنگ ها استفاده می کنند، چراکه آنها فقط در هوای تمیز و سالم زنده می مانند و در مناطقی با سطح آلودگی بالا هیچ گلسنگی وجود نخواهد داشت.

گلسنگها به عنوان شاخص های مفید آلودگی هوا شناخته می شوند.

گلسنگها معروف ترین و حساس ترین شاخص ها، برای آلودگی هوا، خصوصا برای دی اکسید گوگرد (SO2) می باشند، بخشی از این معروفیت، مربوط به ساختار زیست شناسی منحصر به فرد آنهاست. بر اساس مطالعات گسترده و آزمایشگاهی، اثبات این مدعا به بیش از 100 سال قبل برمی گردد.

این موجودات جالب توجه از همزیستی قارچ ها با جلبک های سبز یا سیانوباکترها تشکیل می شوند. هر چند هر گلسنگ یک موجود یگانه است، اما بدن آن از دو نوع موجود زنده گوناگون ساخته شده است. بخشی فتوسنتز کننده که نوعی جلبک یا سیانوباکتری (فوتوبیونت) و بخش دیگر، قارچی است که نقشی در غذاسازی نداشته، مصرف کننده است (مایکوبیونت). نقش بخش قارچی در پیکر یک گلسنگ، تامین مواد خام لازم برای فتوسنتز است که از محیط دریافت کرده و در اختیار بخش اول گلسنگ قرار می دهد.

اثرات باران اسیدی بسیار مشابه اثرات SO2 می باشد. حساسیت شدید گلسنگها به SO2 تا حدودی مربوط به توانایی آنها برای جذب بیشتر SO2 نسبت به گیاهان آوندی است. آلاینده های هوا نه تنها بر رشد، پتانسیل تولید مثل و مورفولوژی تاثیر گذاشته و طیف وسیعی از فرایندهای فیزیولوژیکی را نیز تحت تاثیر قرار می دهد بلکه در تغییرات ساختاری نیز منعکس می شود. تأثیر آلاينده های آلی به گلسنگ ها تا حد زيادي مستند نشده و همین موضوع فضایی را براي تحقیقات گسترده تر در آينده فراهم می کند، درحالیکه برای شناخت آلاينده هاي هوا به صورت سنتي، بایستی کار زيادي انجام گیرد.

وجود گلسنگ در هر منطقه نشان از پاک بودن هوای آن قسمت دارد

برخی کارشناسان محیط زیست معتقدند وجود گلسنگ در هر منطقه نشان از پاک بودن هوای آن قسمت دارد زیرا گلسنگ ها توان زیست در نقاط آلوده را ندارند، از این رو می توان از آنها به عنوان معیاری طبیعی برای سنجش آلوده بودن یا نبودن هوا در نقاط مختلف کلان شهرها به ویژه تهران استفاده کرد.

(لازم به ذکر است که محمد سهرابی اولین دکترای گلسنگ شناس در ایران است که مطالعه بر روی گلسنگ ها را از سال 1378 آغاز کرد و بعد از آن از طریق وزارت علوم تحقیقات و فناوری برای ادامه تحصیل تا مقطع دکترا به کشور فنلاند اعزام شد و بعد از اخذ دکترا به ایران بازگشت.)

از آنجایی که گلسنگ ها ریشه ندارند، منبع بیشتر مواد معدنی مورد نیاز آنها هوا است و بنابراین سطوح مواد معدنی در بافت های گلسنگ، نشان دهنده ترکیب هوا است. بدین ترتیب پژوهش های گوناگون زیست محیطی نشان دهنده امکان پذیر بودن زیست سنجی موثر آلاینده ها از طریق مطالعه گلسنگ ها بوده است. اما نکته قابل توجه در این میان آن است که همه انواع گلسنگ ها به یک اندازه نسبت به آلودگی محیط زیست حساس نیستند. بنابراین گونه های مختلف از این موجودات نسبت های مختلفی از حساسیت نسبت به وجود آلودگی هوا در محیط زندگی شان را نشان می دهند. این ارتباط گلسنگ با آلودگی هوا باعث شده این موجودات از سال ۱۸۵۹ میلادی به عنوان شاخص کنترل کیفیت هوا مورد توجه واقع شوند.

فهرست مطالب

مقالات اخیر

سبد خرید
ورود

هنوز حساب کاربری ندارید؟

شروع به تایپ کردن برای دیدن پستهایی که دنبال آن هستید.