فیلتر هپا چیست و چه کاربردی دارد؟

پاسخ کوتاه به این سوال که فیلتر هپا چیست؟ این است که فیلتر هپا (HEPA) که مخفف عبارت High Efficiency Particulate Air است، نوعی توری درهم‌تنیده از الیاف فایبرگلاس با تراکم بالاست.

این تکنولوژی به عنوان استاندارد طلایی در صنعت شناخته می‌شود و توانایی جذب ۹۹.۹۷٪ از ذرات معلق (حتی ذراتی به کوچکی ۰.۳ میکرون) شامل گردوغبار، ویروس‌ها و آلرژن‌ها را دارد. اگر به دنبال تنفسی پاک هستید، وجود این قطعه در دستگاه شما حیاتی است.

ما همیشه نگران تمیزی آب و غذای خود هستیم، اما کمتر به اقیانوسی از هوا که روزانه حدود ۲۰ هزار بار آن را تنفس می‌کنیم، توجه داریم. هوای داخل خانه می‌تواند تا ۵ برابر آلوده‌تر از هوای بیرون باشد و اینجاست که اهمیت یک فیلتر  استاندارد مشخص می‌شود.

این فیلترها ابتدا برای محافظت در برابر ذرات رادیواکتیو طراحی شدند، اما اکنون به عنوان قوی‌ترین سد دفاعی در برابر مهاجمان نامرئی و میکروسکوپی در خانه‌های ما عمل می‌کنند. استفاده از تکنولوژی هپا دیگر یک اقدام لوکس نیست، بلکه یک ضرورت بیولوژیک برای حفظ سلامت ریه‌هاست.

فیلتر هپا (HEPA) چیست؟

فیلتر هپا از درهم‌تنیده شدن نامنظم هزاران تار بسیار نازک (غالباً از جنس فایبرگلاس) ساخته شده است. برخلاف تصور رایج، عملکرد فیلتر هوا هپا مانند الک نیست که فقط ذرات بزرگتر از سوراخ‌هایش را بگیرد؛ بلکه ساختار پیچیده‌ی آن شبیه به یک هزارتوی متراکم است که ذرات ریز را در مسیر عبور هوا به دام می‌اندازد.

این فیلترها طبق استانداردهای جهانی باید بتوانند حداقل ۹۹.۹۷ درصد از ذرات با قطر ۰.۳ میکرون را جذب کنند.

• ساختار: الیاف شیشه‌ای با قطر ۰.۵ تا ۲ میکرون.
• استاندارد: جذب ۹۹.۹۷٪ آلودگی‌ها.
• هدف: شکار گردوغبار، قارچ، باکتری و ذرات آلرژی‌زا.

 

 

عملکرد فیلتر هپا در دستگاه تصفیه هوا

وقتی هوا توسط فن دستگاه تصفیه هوا به داخل مکیده می‌شود، ذرات آلودگی با سه مکانیسم فیزیکی مختلف در فیلتر هپا به دام می‌افتند. ذرات بزرگتر مستقیماً به الیاف برخورد کرده و گیر می‌کنند . ذرات متوسط هنگام عبور از کنار الیاف به آن‌ها ساییده شده و جذب می‌شوند.

اما شاهکار هپا در جذب ریزترین ذرات است؛ این ذرات بسیار سبک که حرکت نامنظمی دارند (حرکت براونی)، در حین نوسان در هوا به دام الیاف می‌افتند. این عملکرد سه مرحله‌ای تضمین می‌کند که هوای خروجی، کاملاً پالایش شده باشد.

کلاس‌بندی و درجات فیلتر هپا

همه فیلترها قدرت یکسانی ندارند. هنگام خرید فیلتر هپا باید به کلاس‌بندی آن توجه کنید. گریدهای پایین‌تر مثل H10 تا H12 درصد جذب کمتری دارند. اما فیلترهای H13 و H14 که به عنوان هپای گرید پزشکی شناخته می‌شوند، قدرتمندترین نوع هستند.

فیلتر H13 توانایی جذب ۹۹.۹۵٪ و فیلتر H14 توانایی جذب ۹۹.۹۹۵٪ از ذرات را دارد که برای محیط‌های ایزوله و افراد دارای آلرژی شدید حیاتی است.

کاربرد فیلتر هپا در زندگی و صنعت

در زندگی روزمره، فیلتر تصفیه هوا مجهز به هپا، فرشته نجات افراد مبتلا به آسم، آلرژی فصلی و مشکلات تنفسی است. استفاده از این فیلتر در جاروبرقی‌های پیشرفته مانع از بازگشت گردوغبار به اتاق می‌شود. در صنعت نیز، اتاق‌های تمیز و داروسازی‌ها بدون این تکنولوژی فلج می‌شوند.

• بیمارستان‌ها: اتاق‌های عمل و بخش‌های عفونی.
• صنایع هسته‌ای: جلوگیری از انتشار ذرات رادیواکتیو.
• هوافضا: تصفیه هوای کابین خلبان و مسافران.
• مصارف خانگی: حذف شوره حیوانات و ریزگردها.

نکات مهم قبل از خرید فیلتر هپا

مهم‌ترین نکته‌ای که خریداران را به اشتباه می‌اندازد، تفاوت بین True HEPA و عبارات بازاریابی مثل HEPA-Type است. مدل‌های شبه هپا کارایی لازم برای حذف ویروس‌ها را ندارند. بنابراین زمان خرید فیلتر هپا، حتماً به برچسب True HEPA یا کلاس H13 دقت کنید.

نکته دوم، درزگیری است؛ حتی بهترین فیلتر هوا هپا اگر در قاب دستگاه به درستی کیپ نشده باشد، هوا از کناره‌های آن فرار می‌کند و تصفیه انجام نمی‌شود.

تاثیر فیلتر هپا روی ویروس‌ و باکتری‌

برخلاف تصور عموم، فیلتر هپا در به دام انداختن ویروس‌ها بسیار موثر است. ویروس‌ها معمولاً سوار بر قطرات آب یا ذرات گردوغبار حرکت می‌کنند که به راحتی توسط هپا شکار می‌شوند. حتی ویروس‌های آزاد نیز به دلیل پدیده انتشار در الیاف گیر می‌کنند. البته هپا میکروارگانیسم‌ها را حبس می‌کند اما لزوماً آن‌ها را نمی‌کشد؛ مگر اینکه با تکنولوژی مکمل مثل UV ترکیب شود.

 

 

مقایسه فیلتر هپا با سایر تکنولوژی‌ها

یک فیلتر کامل، معمولاً ترکیبی از چند تکنولوژی است. جدول زیر جایگاه هپا را مشخص می‌کند:

ویژگی	فیلتر هپا (HEPA)	فیلتر کربن فعال	یون‌ساز (Ionic)	لامپ UV
هدف اصلی	غبار و باکتری	گازها و بوها	ذرات معلق	ویروس و میکروب
کارایی	۹۹.۹۷٪	وابسته به مقدار کربن	متوسط	سطحی
امنیت	کاملاً امن	کاملاً امن	احتمال تولید اوزون	نیاز به محفظه امن

فیلتر هپا در برابر فیلتر کربن فعال

این دو رقیب نیستند، بلکه مکمل‌اند. فیلتر هوا هپا ذرات فیزیکی را شکار می‌کند، اما نمی‌تواند بوی سیگار یا گازهای شیمیایی را حذف کند. فیلتر کربن فعال دقیقاً برای جذب این بوها طراحی شده است.

مقایسه هپا با فیلترهای یونی و اوزون‌ساز

فیلترهای یونی با باردار کردن ذرات، آن‌ها را به دیوار و سطوح می‌چسبانند و اغلب گاز اوزون تولید می‌کنند که برای ریه مضر است. در مقابل، فیلتر هپا یک روش مکانیکی و بدون عوارض جانبی است.

فیلترهای قابل شستشو در برابر فیلترهای یکبار مصرف

شاید مدل‌های قابل شستشو اقتصادی به نظر برسند، اما آب بافت الیاف را خراب کرده و منافذ را باز می‌کند. برای داشتن هوای سالم، استفاده از فیلتر یکبار مصرف و تعویض دوره‌ای آن تنها راه تضمین شده است.

راهنمای نگهداری و زمان تعویض فیلتر هپا

بسیاری از کاربران تصور می‌کنند با شستشوی دوره‌ای فیلتر، می‌توانند در هزینه‌ها صرفه‌جویی کنند، اما این یک اشتباه استراتژیک است. فیلترهای هپا ساختاری متشکل از الیاف فایبرگلاس بسیار ظریف دارند.

تماس آب با این الیاف، باعث فروپاشی ساختار میکروسکوپی آن‌ها شده و منافذ فیلتر را گشاد می‌کند. نتیجه؟ فیلتر شاید از نظر ظاهری تمیز شود، اما عملاً خاصیت جذب ذرات ریز را از دست داده و تبدیل به یک کاغذ بی‌مصرف می‌شود.

برای افزایش عمر فیلتر اصلی، بهترین راهکار مدیریت «پیش‌فیلتر» است. پیش‌فیلتر همان توری مشبک یا لایه اسفنجی نازکی است که روی فیلتر اصلی قرار می‌گیرد.

هر ۲ تا ۴ هفته یک‌بار، درب دستگاه را باز کنید و پیش‌فیلتر را با سری برس‌دار جاروبرقی تمیز کنید یا (اگر جنس پلاستیکی دارد) آن را بشویید و پس از خشک شدن کامل نصب کنید. این کار باعث می‌شود فیلتر هوا هپا درگیر ذرات درشت مثل مو و پرز فرش نشود و ظرفیتش برای شکار ریزگردها حفظ شود.

نشانه های زمان خرید فیلتر هپا تصفیه هوا

عمر مفید استاندارد بین ۶ تا ۱۲ ماه (حدود ۴۰۰۰ ساعت کارکرد) تخمین زده می‌شود، اما این عدد وحی منزل نیست! اگر در شهرهای آلوده زندگی می‌کنید، حیوان خانگی دارید یا در خانه سیگار می‌کشید، این زمان ممکن است به ۳ تا ۴ ماه کاهش یابد. به جای تقویم، به نشانه‌های زیر اعتماد کنید.

1. تغییر رنگ محسوس: بارزترین نشانه بصری است. وقتی سطح فیلتر از رنگ سفید روشن به خاکستری تیره، دودی یا سیاه تغییر کرد، یعنی تمام ظرفیت آن اشباع شده است.

2. کاهش جریان هوا: اگر احساس می‌کنید پرتاب باد دستگاه کم شده یا صدای فن بلندتر از قبل شده (زور زدن موتور)، یعنی منافذ فیلتر کاملاً کیپ شده‌اند.

3. بوی نامطبوع: اگر هوای خروجی از دستگاه بوی خاک یا کهنگی می‌دهد، یعنی فیلتر نه تنها تصفیه نمی‌کند، بلکه آلودگی‌های انباشته شده (حتی کپک و قارچ) را به محیط برمی‌گرداند.

تاخیر در تعویض فیلتر اشباع‌شده، علاوه بر اینکه سلامتی شما را به خطر می‌اندازد، فشار مضاعفی به موتور دستگاه وارد کرده و می‌تواند باعث سوختن دستگاه گران‌قیمت شما شود. بنابراین، بررسی ماهانه فیلتر را در برنامه خود قرار دهید.

سلامتی شما شایسته هوایی است که صد در صد پاک باشد. برای اطمینان از حذف کامل آلاینده‌ها، به دنبال دستگاه‌هایی باشید که این دو فیلتر را در کنار هم ارائه دهند.

تصفیه هوای کامل با ترکیب فیلتر HEPA و کربن فعال آلماپرایم! با انتخاب یک دستگاه تصفیه هوا که مجهز به هر دو نوع فیلتر (فیلتر هپا با کارایی بالا + کربن فعال) باشد، از خانه‌ی خود در برابر ذرات مرئی و نامرئی (گازها) محافظت کنید.

برای مشاهده و خرید دستگاه‌های تصفیه هوای تخصصی آلماپرایم که از استاندارد فیلتر هپا H13 و فیلترهای کربن فعال برای تصفیه کامل استفاده می‌کنند، همین حالا اقدام کنید.

سخن آخر

زندگی در شهرهای صنعتی و مدرن، ما را ناگزیر به همزیستی با آلاینده‌ها کرده است. شاید قدرت تغییر کیفیت هوای خیابان‌ها را نداشته باشیم، اما «خانه» قلمرویی است که فرمانروایی آن با ماست.

استفاده از فیلتر هپا تصفیه هوا، تنها خرید یک قطعه مصرفی نیست؛ بلکه سرمایه‌گذاری بلندمدت روی سلامت ریه‌ها، کیفیت خواب و آرامش فرزندانتان است.

به یاد داشته باشید که فیلتر هپا قلب دستگاه شماست؛ قلبی که اگر به موقع تعویض نشود، کل سیستم را از کار می‌اندازد. پس با بررسی دوره‌ای و خرید فیلتر هپا تصفیه هوا استاندارد، اجازه دهید هوای پاک و سبک، مهمان همیشگی ریه‌های شما باشد.

تنفس حق طبیعی شماست، آن را با آلودگی تقسیم نکنید.

سوالات متداول

آیا فیلترهای “HEPA-Like” همان فیلتر هپا اصلی هستند؟

خیر. این فیلترها معمولاً به استاندارد سخت‌گیرانه ۹۹.۹۷٪ نمی‌رسند. هنگام خرید فیلتر هپا تصفیه هوا، همیشه به دنبال رتبه رسمی H13 یا H14 باشید تا از کارایی واقعی آن مطمئن شوید.

آیا فیلتر هپا می‌تواند بوهای نامطبوع را از بین ببرد؟

خیر، فیلتر هپا برای حذف ذرات طراحی شده و در حذف مولکول‌های گازی (بو) ناتوان است. برای حذف بوهای نامطبوع و مواد شیمیایی، به فیلترهای کربن فعال نیاز دارید که در دستگاه‌های تصفیه هوای باکیفیت در کنار فیلتر هپا نصب می‌شوند.

عمر مفید یک فیلتر هوا هپا چقدر است؟

عمر مفید یک فیلتر هپا تصفیه هوا معمولاً بین ۹ تا ۱۵ ماه است و پس از آن باید تعویض شود تا کارایی دستگاه حفظ گردد. تعویض به موقع، کلید عملکرد صحیح دستگاه است.

تفاوت اصلی بین فیلتر هپا H13 و H14 چیست؟

تفاوت در راندمان حذف ذرات است. H13 حداقل ۹۹.۹۵٪ و H14 حداقل ۹۹.۹۹۵٪ ذرات ۰.۳ میکرون را حذف می‌کند. فیلتر هپا H13 برای استفاده خانگی کافی و بسیار مؤثر است.

 آیا وجود فیلتر هپا باعث کاهش جریان هوا می‌شود؟

بله. به دلیل تراکم بالای الیاف، فیلتر هپا مقاومت بیشتری در برابر جریان هوا ایجاد می‌کند. به همین دلیل، دستگاه‌های تصفیه هوا باید دارای فن‌های قدرتمندی باشند تا هوای کافی را از این فیلتر تصفیه هوا عبور دهند.