تولوئن:
تولوئن با فرمول C7H8 مايعي شفاف و بيرنگ، قابل اشتعال و خوش بو ميباشد. این ماده یکی از رایج ترین ترکیبات آلی فرار (VOCs) در اتمسفر است. تولوئن به طور گسترده ای به عنوان یک ماده خام صنعتی و به عنوان حلال استفاده می شود. این ماده در صنايع توليد پلاستيك، شيشه نوشابه، داروسازي، جوهر و وسايل آرايشي، رنگ ساختمان، دخانيات، چسب، مواد شوينده و پاك كننده، آبكاري، لاك، فراورده های دارویی، جوهر چاپ و مواد ضدعفونی کننده و گندزداها بكار ميرود. تولوئن همچنین به منظور افزايش عدد اكتان و به عنوان ماده مكمل به بنزين اضافه ميشود.
تحقیقات نشان داده است که قرارگیری مداوم در معرض حلال های آلی نظیر تولوئن آزاد شده به اتمسفر باعث تخریب اوزون در لایه ی استراتوسفر، تشکیل مه دود فتوشیمیایی و افزایش اثرات گلخانه ای در سطح زمین می شود.
بنابراین حذف تولوئن از جریان گازهای خروجی در صنایع و جلوگیری از انتشار آن در اتمسفر امری ضروری است. فرایند جذب سطحی با استفاده از جاذب های متخلخل یکی از رایج ترین و کارآمدترین روش های حذف VOC ها از جریان هواست. از میان جاذب های مختلف، کربن فعال بدلیل خصوصیات ظرفیت جذب بالا، سطح ویژه زیاد، غیرقطبی بودن، قیمت ارزان و سهولت استفاده به صورت گسترده در فرایند جذب VOC ها از جریان هوا استفاده می شود.
موارد مصرف و کاربرد تولوئن
- تولوئن از گروه ترکیبات آروماتیک است و به عنوان یک ماده اولیه و همچنین حلال شیمیایی کاربرد دارد.
- به عنوان حلال رنگ، تینر رنگ، درزگیر سیلیکونی، واکنش گر شیمیایی، پلاستیک، جوهر چاپ، چسب، لاک و ضدعفونی کننده و گند زدا.
- برای ساخت فوم و TNT.
- کاربرد تولوئن به عنوان داروی استنشاقی برای زدودن سموم .
- به عنوان حلال در صنایع مختلفی چون رنگ و رزین کاربرد دارد.
- در صنایع تولید پلاستیک، شیشه نوشابه، داروسازی، جوهر و وسایل آرایشی، رنگ ساختمان، دخانیات و مواد آبکاری بکار می رود.
- به منظور افزایش عدد اکتان و به عنوان ماده مکمل به بنزین اضافه می شود.
- به عنوان رقیق کننده در مرکبات سلولزی و لعاب ها و به عنوان رقیق کننده در مرکب های فنوگراور سازی به کار گرفته می شود.
- به عنوان پاک کننده در صنایع دستی.
- ماده خام مهم برای ترکیبات آلی به خصوص ترکیب های بنزویل و کلرید بنزویلیدین ساخارین، کلرامین، تری نیترو تولوئن .
- یک جز تشکیل دهنده بنزین هواپیما و اتومبیل است.
اثرات:
با اکسایش تولوئن توسط یک اکسنده قوی نظیر پرمنگنات پتاسیم می توانیم به یکی از مشتقات تولوئن (بنزن) به نام بنزوئیک اسید دست یافت. اسید بنزوئیک جامدی سفید رنگ با بلورهای سوزنی شکل است که خاصیت ضد کپک داشته و به همین دلیل در صنعت سوسیس و کالباس سازی از آن استفاده می شود. کلیه مشتقات بنزن کم و بیش سرطان زا هستند.
تولوئن مایعی صاف و نامحلول در آب با بویی شبیه بوی تینرهای رنگ معمولی است.سمیت تولوئن در مقایسه با بنزن بسیار کمتر است. هر چند غلظت بسیار بالایی لازم است تا تنفس تولوئن منجر به مرگ شود، اما غلظت های کمتر آن به راحتی بر روی سیستم عصبی تاثیر می گذارند. غلظت های کم تا متوسط تولوئن ، سبب خستگی ، سرگیجه، ضعف ، رفتار نا متعادل، نقصان حافظه، بی خوابی، کم اشتهای و کم شدن دید و شنوایی می گردد. این حالات با از بین بردن حضور تولوئن، کم می شوند.
تولوئن ممکن است بر کلیه اثر نامطلوب بگذارد. هیچ مدرکی دال بر سرطان زا بودن تولوئن در دست نیست. تولوئن نه تنها از طریق استنشاق بخارش می تواند به بدن انسان وارد شود، بلکه از خاک های آلوده شده هم این امکان وجود دارد؛ چرا که در این حالت ، امکان تماس مستقیم انسان با خاک، نوشیدن آب زیر زمینی آلوده و تبخیر از خاک وجود دارد. با توجه به سرطان زا بودن بنزن، هم اکنون از تولوئن که خواصی شبیه به بنزن دارد، به عنوان جانشین استفاده می شود.
اثرات حاد:
بيشترين تأثيرات تولوئن بر روي سيستم عصبي مركزي مغز انسان و حيوانات ميباشد. تولوئن بوسيله اختلال در سيستم تنفسي باعث آريتمي قلبي شده و حتي اين عارضه باعث مرگ ميشود. بطور كلي اكثر عوارض ناشي از تماس با تولوئن مانند بيخوابي، سرگيجه در اثر قطع تماس از بين ميرود ولي تماس مستمر باعث ايجاد اختلالات دائمي میگردد.
اثرات مزمن:
عوارض مزمن و شديد ناشي از تأثير تولوئن در غلظت بالا بويژه بر روي سيستم عصبي شامل خواب آلودگي، ناهماهنگي حركتي و بيهوشي، كوچك شدن مغز، اختلالات التهابي و اختلال در حركت چشم و تأثير بر سرعت عمل، شنيدن، ديدن و رفتارهاي عصبي، همچنين ايجاد عوارضي چون سوزش مجراي تنفسي و چشم، گلودرد، سردرد، سرگيجه و بيخوابي و بروز اختلال در کبد، کلیه و ریه می باشد.
نقش دستگاه تصفیه هوای آلماپرایم برای حذف تولوئن از هوای تنفسی:
تمامی مدلهای دستگاه های تصفیه هوای آلماپرایم دارای فیلتر کربن فعال می باشند. این فیلتر توانایی جذب بوهای نامطبوع و بیش از 3000 نوع از ترکیبات مضّر گازی را داشته و نقش مهمی در جذب عوامل شیمیایی را دارا می باشد.